Jak przetłumaczyć sąd rejonowy?
Tłumacząc nie tylko dokumenty prawnicze, wcześniej czy później zadamy sobie pytanie czy tłumaczenie powinno być bliskie czytelnikowi, jego doświadczeniom, otoczeniu, kulturze? Czy ma raczej brzmieć obco, zdradzać przynależność do innej kultury?
W odpowiedzi na te pytania pomogą nam dwie strategie przekładowe (inaczej teorie tłumaczeniowe): udomowienie i egzotyzacja. Rozróżnienie to wprowadził w XIX wieku niemiecki teoretyk i historyk tłumaczeń Friedrich Schleiermacher. Wyróżnił on „alienację” i „naturalizację”, którym odpowiadają „egzotyzacja” i „domestykacja”. Powszechnie dziś używane terminy udomowienie i egzotyzacja językoznawstwo zawdzięcza Lawrence’owi Venutiemu, amerykańskiemu teoretykowi i historykowi przekładu.
Co oznaczają te strategie?
Udomowienie ukierunkowane jest na specyfikę kultury docelowej, a nie specyfikę oryginału. Chodzi tu o to, by tekst jak najbardziej zbliżyć do czytelnika, by był on zrozumiały i „przyjazny”. Czyli tłumacząc skupiamy się na leksyce specjalistycznej niemieckiego systemu prawnego a nie polskiego.
Natomiast egzotyzacja to strategia przekładowa, która ma na celu zachowanie specyficznych dla kultury źródłowej terminów oraz zachowanie zbliżonej lub identycznej do oryginału formy. Metoda egzotyzacji kładzie nacisk na uwydatnienie różnic lingwistycznych i kulturowych oryginału.
Powyższe teorie warto przedstawić na przykładzie z praktyki z tłumaczeń prawniczych. Jak przetłumaczysz sąd rejonowy na język niemiecki?
Gdy zastosujemy strategię udomowienia sąd rejonowy przetłumaczymy jako Amtsgericht. Jest to sąd pierwszej instancji w Niemczech. To tłumaczenie sprowadza się do kontekstów rodzimych, co dla odbiorcy jest bardziej zrozumiałe. Należy jednak pamiętać, że Amtsgericht nie jest tożsamy z naszym sądem rejonowym gdyż inaczej są zorganizowane i rozpatrują inne sprawy. Np. niemiecki Amtsgericht rozpatruje sprawy rozwodowe. Natomiast w Polsce jest to sąd okręgowy. Jednocześnie takie tłumaczenie nie będzie zrozumiałe dla Austriaka, gdyż tam sądem pierwszej instancji jest Landesgericht.
Natomiast zgodnie z egzotyzacją sąd rejonowy będzie przetłumaczony jako Regionalgericht. Takie tłumaczenie będzie oczywiście trudniejsze do zrozumienia dla niemieckojęzycznego odbiorcy, bo staje on wobec różnic systemowych, które nie funkcjonują wokół niego. Niemiecki czytelnik zrozumie, że chodzi o jakiś sąd. Współcześnie to właśnie takie podejście traktuje się jako najlepszy sposób na zachowanie wierności wobec oryginału.
Jedna i druga strategia ma swoich zwolenników. Warto znać obie by umieć wytłumaczyć dlaczego pewne wyrażenia czy instytucje prawne tłumaczymy w ten a nie w inny sposób. Należy pamiętać by wykazać się konsekwencją i resztę nazw polskich sądów tłumaczyć zgodnie obraną strategią.
Nazwy sądów polskich według egzotyzacji znajdziesz tutaj.
Nazwy sądów polskich według udomowienia z uwzględnieniem niemieckiego i austriackiego systemu sądownictwa znajdziesz tutaj.
